Gigantisch groen – Central Park
De hectiek, het lawaai, het gedrang, de meedogenloze asfaltwoestijn – New York kan je afmatten en overweldigen. Central Park, de enorme landschapstuin midden in Manhattan, is dan een toevluchtsoord van rust en ruimte. Tussen 59th en 110th Street hebben de New Yorkers 342 hectare park ter beschikking om even het tempo te vertragen, te flaneren, te sporten en weer mens te worden.
De openbare tuin van New York. Wie wil, kan zich in Central Park volledig onderdompelen in het groen. Anderen kiezen ervoor de stad steeds vanuit een andere hoek in het oog te houden – niet verwonderlijk, met zo’n skyline. Al in 1811, lang voordat de stad zich vanaf de zuidpunt van Manhattan in noordelijke richting uitbreidde, hadden stedenbouwkundigen bedacht dat er een groot park in het midden van het eiland moest komen. Maar pas in 1873, toen de omgeving van het huidige Central Park nog nauwelijks was bebouwd, werd het meesterwerk van architect Calvert Vaux en schrijver Frederick Law Olmstead geopend.
Wie zelf geen vogel heeft, gaat naar Central Park. Hier fladdert een enorme aantal deels exotische vogels door de lucht. Het park is dan ook zeer populair onder vogelaars. De amateurornithologen ontmoeten elkaar meestal bij het krieken van de dag om met verrekijkers op adelaars, uilen en bluejays (blauwe gaaien) te jagen. Zelf op jacht? Sluit je dan in het weekend aan bij de legendarische Birding Bob (www.birdingbob.com).
Als voorbeeld voor het park dienden kasteeltuinen in de Engelse landschapsstijl. Het grote verschil is echter dat Central Park geen aristocratische tuin moest worden, maar een park voor het volk, een ‘democratische ontwikkeling van grote betekenis‘, zoals Olmstead schreef. Het was een van de eerste openbare parken ter wereld.
Een democratische utopie
In Central Park, zo was de hoop van Olmstead, zou de Amerikaanse democratie op een unieke manier gestalte krijgen. Mensen uit alle lagen van de bevolking moesten hier samen kunnen komen, ongeacht hun sociale stand. Olmsteads droombeeld ging in vervulling. Tegenwoordig spelen Wall Street-managers hier een partijtje honkbal met taxichauffeurs en spreiden zwarte families uit Harlem hun picknickkleedjes uit naast families van orthodoxe joden uit Brooklyn, terwijl een steenworp verderop jonge hippies uit Williamsburg gitaar zitten te spelen.
Enlightened Universe’ heet het beeldhouwwerk op Rumsey Playfield dat de Spaanse kunstenaar Cristobal Gabarrón in 2015 maakte voor het zeventigjarige jubileum van de Verenigde Naties. Zeventig levensgrote figuren houden elkaars handen vast rondom de aardbol.
De landschapstuin van Olmstead en Vaux moest verschillende landschapsvormen zo natuurgetrouw mogelijk nabootsen. Zo kun je tegenwoordig in het noordelijke deel van Central Park een wandeling maken door het woeste boslandschap The Ramble , op het door kersenbomen omgeven The Lake met een soort Venetiaanse gondels onder sierlijke bruggetjes doorvaren of op de rotsen aan de waterkant in de zon gaan liggen. Maar je kunt ook op de Sheep’s Meadow met uitzicht op de skyline een boek gaan liggen lezen of door de prachtige bloementuin aan de oostkant van het park slenteren. Het geografische centrum van Central Park is de Bethesda Fountain , waar de zogenaamde Poet’s Walk naartoe loopt. Vooral in het voorjaar en de zomer zijn hier tal van muzikanten, dansers en andere artiesten te vinden. Vaak speelt langs de Poet’s Walk een dixielandbandje en er zijn heel veel klassiek geschoolde violisten en trio’s die Central Park gebruiken om er te oefenen. Bovendien vertonen rond de fontein vaak jonge zwarten uit Harlem hun breakdancekunsten.
Going to Strawberry Fields
Aan de westrand van het park, recht tegenover het legendarische Dakota Building in 72nd St., vind je Strawberry Fields , een monument voor John Lennon. De ex-Beatle woonde in het Dakota Building en werd er in december 1980 voor de deur doodgeschoten. Tegenwoordig is het monument een pelgrimsplaats voor Lennon-fans uit de hele wereld; ze leggen er bloemen neer en vooral op warme avonden wordt er gezongen en muziek gemaakt. De New York City Marathon begon in de jaren 70 met een paar honderd lopers in Central Park.
Openluchtkunst
Op de Summer Stage vinden popconcerten plaats en op het grote grasveld, de Great Lawn , voert de Metropolitan Opera opera’s uit. In het Delacorte Theater worden onder de titel Shakespeare in the Park gratis stukken van Shakespeare opgevoerd. De kaartjes hiervoor zijn zo gewild dat mensen al ’s ochtends vroeg in de rij gaan staan; in de loop van de dag worden ze vaak afgelost. Van dat wachten maken de New Yorkers, hoe kan het ook anders, een evenement op zich, want de hele dag door wordt er gepicknickt. Ooit was het gevaarlijk je na de schemering in Central Park te begeven. Simon and Garfunkel zongen er in de jaren 70 over en in de jaren 80 wist je ook wel beter dan in het donker door het park te lopen. Tegenwoordig kun je echter zonder problemen tot de officiële sluiting om 1 uur ’s nachts door het goed verlichte en bewaakte park wandelen.
Te voet, per fiets of te paard
Central Park is sportlocatie nummer 1 voor New Yorkers. Overal op de grasvelden wordt honkbal, American football en voetbal (soccer) gespeeld. In het park wemelt het van de joggers, skaters en wielrenners, vooral wanneer de straten buiten de ochtend- en avondspits voor verkeer zijn gestremd (10-17 en na 19 uur). Een klassiek joggingparcours is het rondje om het Reservoir, beroemd gemaakt door Dustin Hoffman in de film Marathon Man. Onderweg heb je zo nu en dan prachtig uitzicht op de skyline.
Fietsen zijn te huur op Columbus Circle bij de zuidwestelijke ingang van het park (zie ook). Hier staan ook fietstaxi’s waarmee je een tochtje door het park kunt maken (je betaalt vaak een prijs per minuut). Het toelichtende commentaar van deze zelfbenoemde gidsen moet niet al te serieus worden genomen en voor $ 75 is zo’n ritje ook niet echt goedkoop. Klassieker zijn de tochtjes in de vrij kitscherige paardenkoetsjes , waarvoor je voor de eerste twintig minuten $ 50 betaalt en voor elke volgende tien minuten nog eens $ 20. De koetsjes staan te wachten aan de zuidrand van het park tussen Fifth Avenue en Sixth Avenue.